علائم جوشکاری در نقشه کشی صنعتی ISO 2553

جوشکاری :

اتصال بین دو قطعه ی هم جنس در حالت خمیری یا مذابی موضعی را جوشکاری گویند. بنابراین جوشکاری یکی از روش هــای اتصال دائم بین قطعات اســت که کاربردهای فراوانی در صنعت دارد. ً بنابراین برای ســوار کردن قطعاتی که قبلا ســاخته شده و آماده ی مونتاژ هســتند، می توان قطعات را به وســیله ی اتصالات جوش نسبت به هم جوش داده و مونتاژ کرد. بدون وجــود روش هــای جوشــکاری، امکان ســاخت ســاختمان های فلــزی و پل هــای عظیم فلــزی، تانکرها، ســازه های دریایی، پالایشــگاه ها و خطــوط نفت و گاز، مخازن تحت فشار، نیروگاه ها و صدها مورد دیگر مشکل و یا غیرممکن است. 

نمایــش علائــم و اتصــالات جوشــکاری در نقشه کشی طبق استاندارد ISO 2553 :

با توجــه به تعداد زیــاد فرآیندهای جوشــکاری و انواع گوناگون اتصالات، به نقشــه هایی نیاز اســت تا ســازنده بتواند بر اساس علائم و مشخصات جوش، طبق استاندارد نقطه نظرات و خواسته های طراح را برای ساخت یک سازه اعمال کند. در این مبحث سعی شده شما را با علائم اصلی (تصویری) اتصالات جوشــکاری، نحوه ی نمایش علائم شماتیک در نقشه کشــی و همچنین روش ترســیم نقشه های اتصالات جوشکاری طبق اســتاندارد (ISO 2553- (E تا حدودی آشنا سازیم. 

علائم اصلی :

اتصال دو قطعه در جوشکاری به نوع طرح و کاربرد قطعات بســتگی دارد که می توان از یکی از انواع اتصالات جوشــی موجود در جدول استفاده کرد. هر اتصال جوشی دارای علامت مخصوص به خود است که به شکل درز جوش بستگی دارد. با انجام کار روی درز جوش ها، شکل دلخواه درز جوش ایجاد می شود.

 جدول زیر علائم شماتیکی ، فرم درز و مقطع درز جوش را در انواع اتصالات جوش نشان می دهد.

 

علائم مرکب در صورت نیاز به جوشــکاری در دو طرف و درز جوش از علائم مرکب اســتفاده می شــود. جدول زیر نمونه هایی از این نوع علائم را نشان مى دهد. 

علائم کمکی :

علائم کمکی برای خط جوش هایی که ســطح رویی آن ها ) به صورت محدب( ) یا خط جوش هایی که باید پس ازجوشکاری سنگ زده شود، با خط مستقیم (-) و 000 نشان داده می شوند، مورد استفاده قرار می گیرند. جدول های زیر علائم کمکی و کاربرد آن ها را در درز جوش ها نشان می دهد.

قطعات جوشکاری در محل لبه توسط درزهای جوش به یک قطعه واحد تبدیل می شوند. لبه قطعات بدون درنظر گرفتن فرم اتصال با یک خط درز جوش نمایش داده می شــوند.

نحوه ی نمایش علائم شماتیکی جوش و قطعه (لبه قطعات) :

برای نشان دادن علائم شماتیکی جوشکاری از نشانه ای با مشخصات زیر استفاده می گردد.

درز جوش = محل اتصال دو قطعه (لبه قطعات)

 ◄ 1= خط پیکان (خط راهنما)

 خط پیکان (خط راهنما) نســبت به لبه جوش باید به طور مایل رسم شود.  

◄ a 2= خط مرجع

خط مرجع خط نازک ممتدی است که باید نسبت به خط درز جوش (وضعیت اصلی نقشــه) به صورت افقی و در صورت لزوم عمودی کشیده شود.

b 2= خــط مرجــع که به صــورت نقطه چین نشــان داده می شود.

 ◄ 3= علامت شماتیکی جوش طرز قرارگرفتن این علامت به شرح زیر است. 

ـ علامت جوش بــالای خط مرجع = اگر این خط پیکان ســطح روی اتصال جوش را نشــان دهد اتصال قابل دید است. 

ـ علامت جوش روی خط چین= اگر علامت جوش روی خط چین باشــد، منظور این است که عملیات جوشکاری روی طرف مقابل خط راهنما انجام می شــود و به عبارتی اتصال قابل دید نیســت. در شکل زیر رو علامت جوش روی خط چین قراردارد. 

ـ اتصال متقارن = اگر اتصال متقارن باشد خط مرجع ندید حذف می گردد. شکل زیر  رو نحوه ی قرارگرفتن علامت جوش را نشان می دهد.

در شکل های زیر چگونگی قرارگرفتن این علائم روی درزهای جوش را ملاحظه می کنید.

 

اندازه ی جوش ها:

 هریــک از جوش هــا دارای ابعــاد و اندازه هــای مختلفی هستند. این ابعاد و اندازه ها باید طبق دستورالعمل خاصی روی نقشه نوشته شوند. بــرای مثال به ابعــاد و اندازه های جوش گوشــه ای (درز گلویی) که در شکل های زیر نشان داده شده، توجه کنید.

a = ارتفاع جوش (ارتفاع وارد بر وتر مثلث)

Z = طول قاعده (طول ضلع زاویه ی قائمه) 

چنان چه به نفوذ جوش نیاز باشد، آن را با s نشان می دهند. در شکل بالا  اندازه ی S را ملاحظه کنید.

S = a+e 

اندازه گذاری ابعاد و اندازه های جوش :

همان طور که توضیح داده شــد، در هنگام ترســیم نقشه، به رســم مقطع جوش، طــول و یا پخ آن نیازی نیســت. به جای رسم مقطع جوش از علامت شماتیکی آن استفاده می شــود. برای آشنایی با اندازه گیری ابعاد جوش به شکل زیر که علامت شــماتیکی مقطع یک جوش گوشــه ای را نشان می دهد، توجه کنید.

n = تعداد تکه جوش ها

l = طول تکه جوش غیر ممتد (ناپیوسته)

e = فاصله ی دو تکه جوش است که باید در داخل پرانتز نوشته شود.

1- انــدازه ی ارتفــاع جوش باید پیــش از علامت جوش قرار گیرد.

 

2- انــدازه ی طول جوش (l) بایــد بعد از علامت جوش نوشته شود. 

3- در صورت لزوم باید تمام طول درز جوش، جوشکاری شود (جوشکاری ممتد) و دراین صورت به نوشتن اندازه ی طول جوش نیازی نیست.

 

4- در جوشکاری غیر ممتد، اندازه های L, n و e باید بعد از علامت جوش قرار گیرند.

 

خط پیکان می تواند در هر یک از حالت های لازم قرارگیرد، در حالی کــه خط مرجع بایــد موازی با خط افق یا موازی با خطوطی که در آن جهت نقشــه خوانده می شــود، رسم گردد. شکل های زیرطرز قرارگرفتن خطوط مرجع را نشان می دهند. 

در صورتی که پخ یا فرم درزجوش روی یکی از دو قطعه ایجاد شود، در این صورت خط پیکان باید در جهتی رسم شود که برروی فرم درز جوش مشخص شود.

 

در جدول زیر شکل های سه بعدی که فرم درز جوش ها را نشان می دهد و همچنین طرز قرارگرفتن خطوط پیکان همراه با علائم شماتیکی جوش را ملاحظه می کنید.

 

علائم تکمیلی :

علائم و حروفی هســتند که در نقشــه های جوشــکاری برای ارائه اطلاعات بیش تر به ســازنده مورد استفاده قرار می گیرند. برای آشــنایی با این علائم بــه توضیحات زیر توجه کنید.

◄ جوشکاری محیطی (دورتادور) :

علامت دایره در خط نشــانه (خط پیکان) شــکل روبه رو معرف آن است که دورتادور محل خط نشانه با مشخصات داده شده، جوشکاری شود.

◄ جوشکاری در محل نصب:

 علامت پرچم گون در شــکل روبه رو بدین معنی است که جوشکاری باید در محل نصب انجام شود. 

◄ فرآیند جوشکاری :

برای مشــخص کــردن فرآیند جوشــکاری از اعدادی که مطابق شکل روبه رو در انتهای خط مرجع قرار می گیرند، اســتفاده می شــود. برای هریک از فرآیندهای جوشکاری  عدد خاصی که بنابر استاندارد ISO 4063 مشخص شده، نشان داده می شود. به عنوان مثال اگر در انتهای خط مرجع از عدد 1 اســتفاده شــود، منظور این است که جوشکاری باید توسط یکی از روش های جوشکاری قوس الکتریکی انجام گیرد.

◄ در صورت نیاز به توصیه یا توضیحاتی علاوه بر موارد فوق، می توان با نوشتن حرف یا عدد داخل یک مستطیل، آن توضیحات را با نام بیان شــده در مســتطیل به صورت توضیح یا برگ عمل کننده آورد.